Virüs tehdidi ile içimize döndüğümüz şu dönemde eminim herkes kendi işi, hayatı ile ilgili düşünme ve potansiyelleri keşfetme fırsatı yakalamıştır. Bir çok konu ile kafamız meşgul olduğu bu günlerde sizin aklınızdaki otonom bakımla alakalı karmaşayı çözmek üzere bu yazıyı hazırlamayı uygun gördüm.

Otonom Bakım nedir? Japonların uydurduğu bir üretim efsanesi mi yoksa yalın düşüncenin temeli midir? Bu soruya

yıllarca bu konuda çalışmış bir mühendis olarak diyeceğim şudur ki; Otonom Bakım kesinlikle bir üretim firmasında olması gereken bir yalın kültürüdür. Neden diye soracak olursanız, yalın üretimin esaslarından biri olan ‘işi doğru yapmak’ ancak iyi organize olmuş bir operasyonel mükemmellik temelinden geçmektedir. Bir seferde doğru üretimi kesintisiz olarak yapmak sizi rakiplerinize göre bir adım öteye taşıyacaktır. İster mavi okyanus, ister kırmızı okyanusta olun global ekonomide rekabeti ancak iyi eğitilmiş ve iş zamanı içerisinde kendini adamış personeller ile kazanabilirsiniz. Ancak bu seviyede kazanılmış bilgi birikimleri ile firma gelişiminin çekirdeği olarak nitelendirilen operasyonel mükemmelliğe ulaşması mümkün olacaktır. İyi tasarlanmamış, organizasyonu bozuk ve bilgisi yetersiz olan bir üretim grubu ile yalın teknikleri uygulamak imkansız olacaktır. Yetersiz kullanım becerileri ile makine ve ekipmanların süreç akış  dengelemelerinin nasıl yapılacağını hayal edin kesinlikle mümkün olmayacaktır. Çünkü üretiminizi çok iyi organize etseniz de makinelerinizde oluşabilecek ani arızalar veya değişen üretime ayak uyduramayan model değişimleri size engel olacaktır. Bunların üstesinden gelmenin en akılcı yolu üretim tesislerinde otonom bakımın tam olarak uygulanmasıdır.

Peki bu sihirli dokunuşun uygulanmasının önündeki engeller nelerdir?

Öncelikle insan davranışlarından bahsetmek istiyorum. Ön saftaki operatörler iş yükünün artacağı düşüncesiyle veya kendi yetersizliklerinin ortaya çıkacağı endişesiyle bir bariyer koyacaklardır. Ara kademe mühendis ve yöneticiler yine benzer şekilde konfor alanlarından çıkmamak üzere yeni bir yaklaşıma uzak duracaklardır. Üst yönetim ise otonom bakımı bir mavi yaka çalışan işi olarak görerek işe sahiplenme eksiklikleri göstereceklerdir. Bu durumların aşılması için otonom bakımın tam anlamıyla sahiplenmesini sağlayacak ipuçlarını aşağıda bilgilerinize sunuyorum.

Otonom Bakım TPM(Total Productive Maintenance) kültürü içerisinde 7 adımı ile uygulanmaktadır.
1- Ön temizlik
2- Karşı tedbirlerin alınması
3- Geçici standartların oluşturulması
4- Genel Kontrol
5- Otonom Kontrol
6- Standardizasyon
7- Tam Otonom Bakım

Bu adımların uygulanmasındaki 4 kritik aşama;

1.Aşama: Hazırlık

Otonom adımlarından önce ‘0’ıncı adım aşamasında herkese genel bilgilendirme, temel kayıp sebepleri ve bunların tespiti için neleri takip edeceğimiz konusunda eğitimler verilmelidir. En önemli gösterge olan OEE (Overall equipment efficiency) bu aşamada şirket kültürüne entegre edilmelidir. Operatörlerin algılaması ve evrak işlerindeki çekincelerinin giderilmesi aşamasında ara kademe yöneticilere çok büyük görevler düşmektedir. Mühendislerin genba (üretim sahası) içerisinde bu göstergelerin takip edilirken oluşabilecek hataların önlenmesi için operatörlere destek olması gerekmektedir. OEE’nin etkin olarak işletme içerisinde ölçülmesi adam ve makine verimsizliklerini ortaya çıkaracağı için şirketin üretim ve planlama yapma becerisini arttıracaktır. Firmalarda yaşadığım tecrübelere göre bu göstergenin olmaması veya eski alışkanlıklar çerçevesinde (firma çalışanlarının göstergeleri iyi gösterme çabası sebebi ile) kayıplarla kabül edilmiş hedeflerin üzerinden ölçüm yapılma ısrarı israfları gizlemekte ve OEE’yi anlamsız bir gösterge haline getirmektedir. Burada hedeflerin gerçekçi olması için makine imalatçısının verdiği üretim değerleri veya makine kabül esnasında el sıkışılmış üretim değerleri  üzerinden hesaplar yapılacak şekilde hedefler verilmesi gereklidir. Anormalliklerin ortaya çıkarılması gelişimin temelini oluşturduğu unutulmamalıdır.

2.Aşama: Makine koşullarının iyileştirilmesi

Makine verimsizliklerinin bir çoğu makinaların temel şartlarının sağlanamamasından kaynaklanmaktadır. Otonom Bakım’ın ilk 3 adımı olan Ön temizlik, Karşı tedbirlerin alınması Geçici standartların oluşturulması bu şartları sağlamak üzere kurulmuştur. Burada amaç, operatörlerin üretim yapabilmek adına makinanın en temel şartı olan temizliği yapması ile başlar. Bu aşamada fiziksel olarak çalışan operatör zihinsel olarakta bu temizliğin sürekli olmaması veya azaltılması için çalışır. Küçük ekip çalışmaları olan Kaizenler ile problem çözme teknikleri uygulanarak takım çalışma yeteneği ile operatörlerin kendine güveninin artması sağlanır. Bu aşamadaki en önemli konu yönetimin sürekli olarak sahada olarak gelişimi takip etmesi ve kaizenler için gereken maddi destekleri sağlamasıdır. Ayrıca yönetimin kolaycılığa imkan vermeden adımların hakkıyla geçişini garanti etmesi gerekmektedir. Aksi takdirde adam kayırmacılık ve kolaya kaçma başlayarak disiplinin kaybolması gerçekleşecektir.

3.Aşama: İnsanın geliştirilmesi

Temel koşulların makinalarda sağlanması sonucunda duruşlarda %60 oranında iyileşme sağlanmıştır. Bu aşama ile operatörlerin bilgi eksikliğinin tamamlanması amaçlanmaktadır. Otonom Bakımın Genel Kontrol, Otonom Kontrol adımlarında uzman mühendislerin ve bakımın desteğiyle eğitim kampanyaları başlatılarak operatörlerin makine bilgileri ile operasyonel bilgilerinin arttırılması sağlanmaktadır. Makine çalışma prensipleri  hakkında verilen  bilgilerin yanında üretim ile ilgili operasyonel becerileri arttırmaya yönelik içeriklerden oluşan eğitimler verilmelidir. Bu sayede operatörlerin 5 duyu organı ile kestirimci bakım faaliyetlerine başlaması ve makine ile fiziksel iletişiminin arttırması sağlanacaktır. Operatörler  üretimi yaşayarak makine durumu ile ilgili bakım faaliyetlerine karar verebilecek duruma geleceklerdir.

4.Aşama: Kalitenin iyileştirilmesi

Fiziksel ve mental olarak makineye yakınlaşmış operatörlerde  ‘Benim Makinem’ olgusunun yerleştiği bu aşamada, otonom bakımın son adımları Standardizasyon ve Tam Otonom uygulamalarına başlanacaktır. Bu adımlarda operatörlerin gözlemlerine dayalı olarak kalite hatalarını azaltmaya yönelik makine parametreleri ile kalite hatalarını ilişkilendirmeye yönelik faaliyetler yapılır. Bu faaliyetler ile bir çok pahalı otomasyon ve yüksek seviyede ofis bazlı problem çözme sistematiğine göre ucuz ve etkin standartlaştırma yöntemleri ile kalite hatalarının ‘0’lar mertebelerine indirgenmesi mümkün olacaktır. Operatörler işletmelerin çok değerli kaynağı olan makineleri yüksek verimliliklerde çalıştırmaya zorlayacaktır.

Sonuç olarak, iki yıl kadar süren bu süreçte her seviyedeki yöneticilerin görevi genba (üretim sahası)’da bolca zaman geçirerek iyileşmeleri takip etmek ve çalışan ekipleri takdir etmektir. İyileşmenin en önemli göstergesi katılım olduğu akıldan çıkarılmamalıdır. Başarımızın büyük olabilmesi için bir çok insanın bu çalışmaların içerisine bu şekilde çekilmesinin gerekliliği gözden kaçırılmaması gereken konudur. Faaliyetlerin takım çalışması, bir verimlilik oyunu gibi algılanması ve çalışanların firmaya bağlılığını arttırmak üzere her yönetici  ‘sizin için ne yapabilirim’ sorusunu genbada operatörlerine  sormayı bir görev olarak bilmesi gerekmektedir. Bunu yaparken firmanın kalitesinin değeri üreten operatörlerinin elinde olduğu unutulmamalıdır. Geri kalan herşey karşılıklı saygı, takım çalışması, sürekli iyileştirme vizyonu ile kendiliğinden gelecektir.

Umarım bir yerlerde karşılaşır ve kendi deneyimlerinizi bana anlatırsınız.

Selamlar,

Okuyucuya not: Yazımın içerisinde Mavi okyanus, Kırmızı okyanus gibi ilginizi çekebilecek havalı terimler kullandım. Bilmeyenler için aktarıyorum, kırmızı okyanus çok rekabetçi ortamda üretim yapan firmaları (tehlikeli sular) Mavi okyanus ise az rekabet olan ve fiyat belirlemede inisiyatif kullanabilecek inovatif ürünleri piyasaya sunabilen firmaların durumunu açıklayan metafordur. Buraya kadar sabırla okuyup araştırmaya hevesli olduğunuza göre bu tip metaforları okuyup öğrenmek yerine zamanınızı bolca Genba’da yeni deneyimler edinmeniz üzere geçirmenizi tavsiye ediyorum. Zira inovatif düşüncelerin sadece çok sayıda saha deneyimi ve gözlemin akılda ilişkilendirilerek değişik formlara dönüştürülmesi ile hayata geçireleceğine inanıyorum. Eğer yılmaz bir çırak olursanız Genba size çalışma hayatınızı daha ileri seviyeye taşıyacak sınırsız problem çözme ve deneyim kazanma fırsatını sunacaktır.

Erg Özcan
Yalın Enstitü Danışmanı