İyi İş Stratejilerini Uygulayan, Müşteri Memnuniyetini ve Yatırımcı Kazancını en Üstlere taşıyan bir şirket mi olmak istersiniz yoksa ne bahasına Yatırımcı önceliğine mi odaklanırsınız? Tercih Sizin.

Bursa’da yetişip Voleybol bursu ile Amerika’da tahsiline devam eden, Harvard Üniversitesinde Doktorasını tamamlayan ve günümüzde dünyanın en tanınan teknoloji üniversitesi M.İ.T Sloan Yönetim Okulunda Yardımcı Proförlük yapan Zeynep Ton’un  The Good Jobs Strateji kitabını İngilizce okuyabilen herkese ve bilhassa ilgili konularda çalışan akademisyen, öğrenci, araştırmacı, danışman ve eğitmenlere öneriyorum. Prof. Zeynep Ton Doktorasını ve bahse konu kitabın dayandığı 10 yıllık araştırmasını Parekende Şirketlerinde yaptı. Birçok tanıdığımız firmayı yerinde etüd etti. Çalışanlar, Yöneticiler, Müşteriler ve Yatırımcılar ile yerinde mülakatlar yaptı. Avrupa’dan İspanyol Zara ve Mercadona isimli süpermarket zinciri; Amerika Birleşik Devletlerinden parekende ticaretini iş edinen onlarca firmayı incelemesine rağmen kitabında ancak bir kısmına yer verebilmiş.

Firmaları kendi aralarında İyi İş Stratejileri uygulayan firmalarla Kötü İş Stratejileri uygulayanlar olarak tasnif etmiş. İyi İş Stratejilerini İyi Ücret, İyi Ek Maddi Yardımlar ve öngörülebilir çalışma süre ve koşullarını temin şirketlerin çalışanların işlerini çok iyi tasarladıklarını,  çalışanların yüksek performans ortaya koyduklarını, yaptıkları işlerde anlam ve saygınlık bulduklarını belirtiyor. Çok daha eğitimli, motive, çalışanlarına çok daha yüksek gelir sağlamalarına rağmen bu şirketler daha başarılı olmaktadırlar. Bütün bu yüksek ödemelere rağmen çok en düşük fiyatları uygulayarak rekabet edebilmekte; güzel karlar edebilmekte, hızlı büyümektedirler.

İyi İşler Stratejisi bir kitap ismi olmayıp gerçek bir İş Stratejisidir. İnsana normalin üstünde yatırımı bir kısım uygulama tercihleri ile birleştirmişlerdir. Bu uygulama tercihleri, a) şirketin müşterilerine adette mal ve hizmetler sunması b) iş standardizasyonu ile çalışan kararlarının yüreklendirilmesinin dengelenmesi, c) çalışanlara işlerin yüklenmesi d)görevlendirmeler ve iyileştirme çalışmalarına katılmaları ile ilgilidir. Bu uygulamaların İyi ve Başarılı bir grup şirketlerde uygulandıklarını Prof. Ton tespit ettiğini söylemektedir. En büyük merakının nasıl oluyordu da hem işlerini başarı ile yürütebiliyorlardı hem de fiyatları düşük tutabiliyor, çalışanların hayatlarını zehir etmiyor ve müşterilerinin canlarını sıkmıyorlardı. Zeynep Ton,iBu kitapta bütün bu konulara yer verdiğini söylüyor.

Prof. Zeynep Ton’un kitabı Giriş ve 10 bölümden oluşuyor.  Kitabın birinci bölümünde İyi İş Stratejilerini ve Kötü İş Stratejilerini tarif ediyor. Ucuz fiyatların uygulandığı ortamlarda bile İyi İş Stratejilerini uygulanmasının yapılma imkânlarını ve yararlarını açıklıyor. 2.Bölümde İyi Stratejilerinin, operasyonlar ile insana yatırımın mümkün kıldığının gerekçelerini açıklıyor. 3.bölümde birçok perakendecinin kötü iş stratejilerinin kendilerini ne kadar kötü duruma soktuğunu, çalışanların maliyetlerini kontrol etmeye çalıştıklarının tabii sonucu olduğunu fark etmediklerini ifade ediyor. 4.Bölüm kitabın temeli olan 4 model perakendeciye yer veriyor. Bize göre de kitabın en can alıcı bölümünü oluşturuyor. Bu bölümde yer verilen perakendeciler İyi İŞ Stratejileri takip ediyor, çalışanlarına iyi işler veriyor, düşük fiyat uyguluyor, mükemmel müşteri hizmeti sunuyor, yatırımcısına çok iyi mali sonuçların hepsini birden gerçekleştirebiliyorlar.

Bölüm 5 den 8 e kadar olan bölüm ise kitabın kalbini oluşturuyor. Bu bölümlerde dört uygulama tercihini ayrıntılı olarak ortaya koyarak insana yüksek yatırımın ne şekilde yüksek performansa dönüştüğünü açıklıyor. İyi İşler, Ucuz Fiyatlar, İyi Servis ve güçlü mali performansa ilave olarak iyi iş stratejilerinin, iki ilave stratejik avantajı daha mümkün kıldığını 9.cu bölüm ortaya koyuyor.  10.bölümde bir kısım iyi şirketin şartların aksine zorlamasına rağmen nasıl iyi iş stratejilerine devam ettiklerine yer veriyor.

İyi İş Stratejilerinin bütün getirdiği yararlara karşılık sonuç vermesi hiç de beklendiği kadar kolay olmadığı gibi çabuk sonuç da vermiyor. Güçlükler karşısında sabırlı olmak, dikkatli, güçlü ve sürekli çaba göstermek gerekiyor. Bu zorlu yolu takip eden şirketlerin günden güne, yıldan yıla daha iyi sonuçlarla birlikte yeni koşulları çabuk fark edip süratle ve kolaylıkla ortaya çıkan yeni stratejik avantajları elde etmelerini de sağlıyor.

İyi İş Stratejilerinin birçok farklı iş ortamında uygulandığını tespit etmemize rağmen bu kitapta düşük maliyet ortamlarındaki uygulamaları 3 sebepten tercih ettim.  Birincisi, dünyanın en çok insan çalıştıran şirketi yalnız Birleşik Amerika’da i.3 milyon kişi çalıştırmaktadır. İkincisi, Düşük fiyatlı işlerin, düşük ücret ödemek, en az mali hak tanımak,  çalışma saatlerindeki değişkenlik, çalışanlarına hiçbir anlam ve saygınlık sağlamamaları ile ilgili kötü şöhretlerinin bulunması Üçüncüsü ise, ucuz fiyatların geçerli olduğu düşük maliyetli ortamlarda iyi iş stratejilerini uygulanabilirliğine inanılmamasından dolayı idi. Eğer Düşük fiyat ve maliyet ortamların da bile İyi İş Stratejileri uygulanabiliyorsa, bütün koşullarda İyi Stratejilerinin uygulanabilmesinin mümkün olduğuna inanmamdır” demektedir Prof. Zeynep Ton.

Kitap her ne kadar perakende sektörünü esas almış olsa da, İyi İş Stratejileri birçok değişik alanda faaliyet gösteren şirketlerin çalışanlarına İyi İşler verebilmelerini yüksek kaliteli ürünler ve hizmetleri en düşük fiyatlarla müşterilerine sunabilmelerini ve güçlü mali sonuçları yatırımcılarına temin edebilmelerini mümkün kılmaktadır. Bu sektörlere örnek olarak hava yollarını, lokantaları, otelleri, call Centerleri, dağıtım şirketlerini ve üretim şirketlerini gösterebiliriz.

Prof. Zeynep Ton, kitabında iyi iş stratejileri uygulamasının şirketlerin çalışanlarına uzun vadeli bir politikası olduğunu, iyi gelir sağlanan, iyi eğitimli, iyi motive olmuş çalışanların şirketlerine maliyetlerinden daha fazla kazandırdığını vurgulamaktadır. Bu farkı gerçekleştirenin ise bu şirketlerin uyguladıkları mükemmel iş süreçleridir” vurgusunu yapmaktadır.

Good Jobs Startegy’İyi İşler Stratejisi kitabın yazarı MİT Profesörü Zeynep Ton ve Bursalı Ton ailesi

Profesör Zeynep Ton Bursalıdır. Babası Necmi Ton ve annesi Handan hanım ile tanışıklığımız 1975-76 yılına kadar geriye gider. Ben Tofaş Sas Basketbol Takımını 1974 yılında bir kısım arkadaşımla kurmuş, ilk önce Bursa mahalli Kümesinde rahmetli Özhan Canaydın’da yer aldığı Bursa Mahalli Küme maçlarında Bursa Şampiyonu olmuştuk. Bölgesel Lig Basketbol Küme Maçlarında en önemli rakibimiz İzmit Kağıtspor takımını Bursa’da yendik.  Anadolu Kupasına gitme hakkını kazandık. Anadolu Kupasına 5-6 otobüs dolusu Tofaş Fabrika Mensubunu aileleri ile birlikte götürdük. Antalya’daki müsabakaları da kazandıktan sonra Basketbol 2.Kümesine terfi maçlarına gitmeye hak kazandık. Eskişehir’deki müsabakalara yine fabrika personeli ile birlikte gittik. Terfi Tenzil Maçlarını da kazandıktan sonra 2. Milli Lige terfi ettik. O zamana kadar kendi imkânlarımız ile idare etmiş fazla paraya ihtiyacımız olmamıştı. Takımı 12 kişiye tamamlamak için ben de oyuncu olarak sahaya çıkıyordum. Ertesi sene bir iki transfer yaptık. Bu arada Tofaş Fabrikası Genel Müdür Yardımcısı Erdoğan Karakoyunlu’nun desteğini sağladık, Tofaş Ticaretin Genel Müdürü İnan Kıraç’ı da ikna ettik. Her ikisinden maddi destek sözü aldık.

İkinci Basketbol Milli Ligini Ankara Yenişehir takımı ile birlikte başarı ile tamamladık ve Birinci Basketbol Ligine terfi ettik. Yeni transferlere ihtiyaç duyuyorduk. O sırada İzmir Karşıyaka’da oynayan Necmi Ton’u Bursa’ya gelmeye ikna ettik. Necmi Ton, eşi Handan ve iki küçük çocuğu ile birlikte Bursa’ya gelmeyi ve Bursa’ya yerleşmeyi kabul ettiler. Bir sene birlikte olduk. İkinci sene yeni transferler yaparken Necmi Ton, Oyak Renault Basketbol takımını kurmayı tercih etti ve bizden ayrıldı. Necmi Ton yoktan bir Oyak Renault takımını yarattı. Necmi’nin takımının ortaya çıkması ile Bursa’da minikler, yıldızlar seviyesinde de hareketlenme başladı. Önceleri beraber olduğumuz rahmetli Hayri Koyuncu minik ve yıldız basketbol oyuncularının bir kısmını Oyak Renault Basketbol takımına götürdü. Bu gelişmeler ile Bursa’da Liseler seviyesinde de Basketbol gelişti. Zaman içinde Bursa Erkek Lisesi Dünya Liseler Basketbol şampiyonasında 2. Ve Bursa Anadolu Lisesi 1. Oldular.

Bu başarılarda bizlerin rolü olmasını hep güzel bir anı olarak hatırlarım. Adeta birkaç yıl içinde Bursa Anadolu’da Basketbolun küçükler, yıldızlar ve gençler seviyesinde ilk önemli mekânı oldu ve zaman içinde Bursa, Basketbolu seven büyük bir seyirci kitlesine de sahip oldu. Bursa Tofaş günümüze kadar geldi ve Birinci Basketbol Liginde başarı ile faaliyetine devam ediyor. Tofaş geçen senelerde belki de Türkiye’nin en güzel ve en büyük basketbol salonunu rahmetli Mustafa Koç ismi ile Fabrika arazisi içinde hizmete açtı. Necmi’den sonra Oyak Renault uzun süre devam edemedi ve zaman iç inde kapandı. Tofaş’ın gayretleri ile büyük bir seyirci kitlesi Basketbol Salonlarını doldurmaya devam ediyor. Bu gelişmelerin Bursa’da olmasında Necmi Ton’un özel bir yeri bulunuyor.

Zaman içinde Necmi Ton ile temasım iyice azaldı ve araya büyük bir zaman boşluğu girdi. Bu ara geçen seneye kadar devam etti. Amerikan Yalın Enstitüsü Boston’un Cambridge Kentinde M.İ.T Teknoloji Üniversitesi ile aynı semtte bulunuyor. Bir gün Amerikan Yalın Enstitüsü ve Yalın Enstitüler Birliği Başkanı John Shook’tan aldığım bir mailde Prof. Zeynep Ton ile tanıştığını konuşmalar arasında beni tanıdığını ve Babası ile birlikte olduğumuzu yazdı. Necmi Ton’u hatırlattı. Ben bu vesile ile Prof. Zeynep Ton ile yazışmaya başladım. Aldığım ilk mailde Zeynep’in bana hitap tarzı beni o kadar etkiledi ki sevinç gözyaşlarımı tutamadım.

Prof. Zeynep Ton ismi ile birkaç yıl önce Harvard Business Review’de yayınlanan Zara Makalesi ile karşılaşmış ve Prof. Zeynep Ton ismi dikkatimi çekmiş. Necmi Ton v e Handan hanımın kızı olduğunu düşünmüş  ve o zamandan mailini aldığım güne kadar ismi hep hafızamda kalmıştı.

Zaman içinde Necmi Ton ile birkaç defa telefonda konuştuk. Zeynep ile mailleştik. Necmi ile telefon konuşmamızın sonuncusunda Zeynep Eşi ve çocukları ile birlikte yaz tatili için Bodrum’da yazlık bir ev tuttuğunu ailece birlikte olacaklarını söylediğinde biz de Bodrum’da yaz tatilimiz için bulunuyorduk. Tatilimizin son günü Zeynep’leri eşim ve oğlum ile birlikte ziyaret ettik. Mesleki konulardan ziyade geçmiş ile anılarımızı tazelemeyi tercih ettik. Geçmişimizin değerlendirmesini yaptık. Zeynep ile mesleki olarak çok müşterek tarafımız bulunuyor. Onun üzerinde durduğu İş İş Stratejileri ile bizim Yalın Entitü olarak üzerinde durduğumuz Yalın Düşünce ve uygulamalarının birbirine büyük ölçüde benzerlik taşıdığını İş Stratejileri Kitabını baştan sona okuduktan sonra daha da emin oldum.

Zeynep’in uzmanlığı Parekende Sektöründeki araştırmalarına dayanıyor. Bizim uzmanlığımız ise büyük ölçüde Üretim Sektöründen diğer sektörlere yayılıyor. Bizim düşüncemizde de İnsanın kendisi ve İyi İş Stratejileri büyük öneme sahip. Zaten Zeynep sektör dışındaki en başarılı örnekler arasında Toyota Üretim Sistemini örnek olarak sunuyor.

Zeynep Ton ile gelişen bu irtibatımızın mesleki olarak gelişeceğine kendisinden çok yararlanacağımıza inanıyorum.  Zeynep ve ailesini tanıyan bir Türk olarak Prof.Zeynep Ton’un temel aile değerlerinden en ufak bir değişiklik olmadan büyük bir kariyeri ilk önce Harvard’da ve şimdi de MİT gibi Dünya çapındaki bir eğitim ve öğrenip kurumunda sürdürmesinden büyük bir kıvanç duyuyor, Necmi ve Eşi Handan hanımı böyle bir evlada sahip olmalarından dolayı kutluyorum.

Yalçın İpbüken

Başkan

Yalın Enstitü