Toyota Üretim Sistemi'ne Kısa Bir Bakış

Bugün bizim "Toyota Üretim Sistemi (TÜS)" ya da "Yalın Üretim Sistemi" diye adlandırdığımız üretim yönetimi sisteminin doğuşuna kısaca bir göz atarak yazımıza başlayalım.

1950'ler Japonya'sına gidiyoruz. Bu tarihlerde Japonya dışarıdan algılandığı şekliyle İkinci Dünya Savaşı'ndan yenik çıkmış, ekonomisi dar boğazlar içinde kıvranan, dünyaya küs ve izole bir ülke görünümündedir. Oysa tam da bu tarihlerde bu ülkede sesiz sedasız ama emin adımlarla yeni bir üretim yönetimi sistemi anlayışı ortaya çıkmaya başlamıştır. Toyota firması mühendisleri Taiichi Ohno ve Shigeo Shingo'nun ve Toyoda ailesinin bireylerinden Eiiji Toyoda'nın öncülüğünde geliştirilen bu sistem Batı'daki üretim yönetimi kavramlarından çok farklıdır.

Japonya'nın savaş sonrası ekonomik koşullarıyla birebir ilintili olarak ortaya çıkan Toyota Üretim Sistemi'nin amacı düşük maliyetli, kıt kaynakları çok daha tasarruflu kullanabilecek, müşteri tatmininin en üst düzeyde hedef olarak belirlendiği, üretim ve sipariş yerine getirme süreleri kısa, başta stok olmak üzere her türlü israftan ve katma-değer katkısı olmayan ögelerden arınmış bir sistem geliştirmek ve uygulamaktır.

Toyota'da başlayan ve giderek Japonya'daki tüm sanayi dallarına yansıyan TÜS ilk bariz ürünlerini 1980'lerde vermeye başlar. 1980'lerde başta Amerika pazarı artık Japon ürünleriyle dolup taşmaktadır. Özellikle otomobil endüstrisi olmak üzere Amerikan sanayii derin bir krize girer. Ne var ki bu kriz ilerisi için çok isabetli olacaktır.

Gerçekten de çok geçmeden Amerikan üreticileri Japon üretim yönetimi sisteminin ve tekniklerinin kendilerine tümüyle zıt yöntem ve felsefeyle donandıklarını anlarlar. Anladıkları bir başka şey de eğer ayakta durmak istiyorlarsa, Toyota Üretim Sistemi'ni kendi bünyeleri içinde de uygulamaktan başka çözümleri olmadığıdır.

Bu algılayış, 1980'lerden beri Amerikan sanayiini tüm sanayi dallarını ve her ölçekteki firmayı kapsayacak şekilde Toyota Üretim Sistemi'ne geçme çabasına itmiştir ve bu açıdan çok büyük adımlar atılmış durumdadır. Bugün Amerikan üniversitelerinde Toyota üretim yönetimi ve felsefesi öğretilen en popüler konu konumuna gelmiş durumdadır.

Toyota Üretim Sistemi ve Yalın Enstitü Dernekleri

1980'lerin sonlarında Amerikan Massachusetts Institute of Technology üniversitesinde kapsamlı bir akademik araştırma başlatıldı. Dünyanın birçok yerinden araştırmacı ve uygulamacı mühendisi büyesinde bulunduran bu araştırma grubu Toyota Üretim Sistemi'ni ilk kez yazılı literatüre kazandırdı. Ortaya çıkan ürün, "Dünyayı Değiştiren Makina" adlı kitaptı ve ilk kez bu kitapta sistem için Toyota Üretim Sistemi yerine daha bir genel ad olarak "yalın üretim" terimi kullanılmıştı.

Kitabın yazarları Dr. James Womack ve Prof. Daniel Jones kendilerini yalın sistemin daha da yaygınlaştırılmasına, böylece bir yandan tek tek işletmelerin rekabet gücünün artmasına öte yandan da dünyada giderek kısıtlı hale gelmeye başlayan üretim girdilerinin daha verimli ve israftan arınmış şekilde kullanılmalarını sağlamaya adadılar.

Birlikte yazdıkları ikinci kitap "Yalın Düşünce"ydi. Ancak Womack ve Jones sadece literatüre eser kazandırmakla sınırlı kalmak istemediler. İşi kurumsallaştırmaya karar verdiler ve böylece ilk kez 1997'de Amerika'da kar amacı gütmeyen bir örgüt olarak "Yalın Kuruluş Enstitüsü (Lean Enterprise Institute)" kuruldu. Çok geçmeden İngiltere'de bir ikinci Yalın Ensititü oluşturulmuştu. Bugün dünyanın en yetkin "yalın" araştırmaları artık bu kuruluşlar bünyesinde gerçekleştirilmektedir.

Yalın enstitüler bugün sadece Amerika ve İngiltere'yle kısıtlı değiller. Amerika'daki merkeze bağlı olarak Brezilya ve İsveç'te de "yalın enstitüler" oluşturulmuş durumdadır.

Yalın Enstitü Türkiye

Yalın Enstitü Türkiye bu işe uzun zamandır gönül vermiş, ve bu konuda araştırmalar yapmış Sayın Yalçın İpbüken'in önderliğinde 2002 Temmuz ayında İstanbul'da kurulmuştur. Amerika'daki merkezle yakın ilişki içinde olan Enstitü bünyesinde yalın üretim felsefesini ve yalın üretime geçişteki ve geçiş sonrasında uygulanan yöntem ve teknikleri ayrıntıda bilen ve uygulamaya geçirebilecek olan uzmanlar çalışmaktadırlar.

Yalın Enstitü Türkiye'nin hedefi Toyota Üretim sistemini ya da diğer adıyla Yalın Üretim Yönetimi'ni Türkiye sınırları içinde yaygınlaştırarak ülke olarak dünya piyasalarındaki rekabet gücümüzü artırmak ve Türkiye'nin adının dünyanın önde gelen sanayi ülkelerinden birisi haline gelmesine katkıda bulunmaktır.

Yalın Enstitü Türkiye, dünyadaki diğer "yalın enstitüler" gibi kar amacı gütmeyen bir kuruluştur ve henüz çok yeni kurulmuş bir örgüttür. Yalın Enstitü Türkiye çalışanları idealist birer birey olarak Enstitü'de gönüllü olarak çalışmaktadırlar.

Kar amacı gütmeyen bir kuruluş olarak Yalın Enstitü Türkiye'nin çalışmalarını körüklemek, yaygınlaşmasını sağlamak, bünyesindeki uzmanlar tarafından yazılmış ya da Türkçe'ye çevrilmiş eserleri Türkiye sanayi ortamına kazandırmak ve nihayet bünyesinde çalışan uzmanların danışmanlık masraflarını karşılayabilmek için Türkiye sanayii ortamının maddi katkısına gereksinimi vardır.

Bizler Yalın Enstitü Türkiye'nin misyonunu yerine getirmesinde gereksinim duyulan kaynaklara kavuştuğumuz takdirde Türkiye'nin isminin dünyada duyulmasına önemli katkılar yapabileceğimize inanıyoruz, buna eminiz.

Bu bağlamda, sizleri, yani Türkiye sanayi ortamında yer alan saygın firmaları Enstitümüzü desteğe çağırıyoruz. Daha işin çok başındayız ve her kesimden gelecek katkılara sevinçle açığız. Biz inanıyoruz ki bu işe hep birlikte ve birbirimizi destekleyerek sarılırsak, Türkiye önümüzdeki yıllar içerisinde dünyanın rekabet gücü ve kalite standartı yüksek ve en güvenilir ülkeleri arasında yer alacaktır.

Herkese sevgiler, saygılar.

Dr. Ayperi Serdaroğlu Okur
{Mart 2003}