Brezilya İzlenimleri (2) Kanser Teşhis ve Tedavi Merkezindeki Sıra Dışı Yalın Hastane Uygulamaları
Brezilya İzlenimleri (2) Kanser Teşhis ve Tedavi Merkezindeki Sıra Dışı Yalın Hastane Uygulamaları
Bazen uzak görüşlü ve misyon sahibi, hayalleri olan, cesur ve kararlı bir profesyonel yetkili veya girişimci kendi şirketini dönüştürebilir ve günün gerektirdiği koşullarının ötesine geçirebilir. Yalın düşüncenin eşsiz örneklerinden birini oluşturabilir, insanlarını coşturabilir, çok başarılı iş sonuçları elde edebilir, paydaşlarını ayrım gözetmeksizin mutlu edebilirler ve en önemlisi topluma değerli ürün ve hizmetler sunabilirler. Endüstri pratiğini değiştirebilir.
Son yirmi yıldır Yalın Enstitü Derneği olarak ve şahsen, birçok kez yukarıda tarif etmeye çalıştığım yönetici ve mal sahipleri ile karşılaşma şerefine nail oldum. Bu insanlara ülkemizin her yöresinde rastladım. Kendilerini, geçmişlerini ve geleceğe olan yolculuklarını anlamaya çalıştım. Böyle insanlarla karşılaşıp onlarla birlikte olmak bana ilham verdi, enerjimi yükseltti, yeni ve iddialı hedefler üstlenmeme vesile oldu.
Dr.Fred – Dr. Carlos Frederick Pinto,Brezilya’lı – İnstituto de Oncologia do Vale’nin sahibi ve Yöneticisi
İşte bu insanlardan birisi de Brezilya’da incelediğimiz Kanser Teşhis ve Tedavi Merkezinin CEO’su Brezilya Sağlık Sistemini derinden etkileyen Dr. Fred, doktorluk, girişimcilik, mal sahipliği ve karşılıksız hizmeti şahsında birleştirmiş idealist bir girişimci ve toplum insanı. Instituto de Oncologia do Vale’yi (IOV) kuran ve yöneten Dr. Fred’in gerçek adı Dr. Carlos Frederick Pinto. Brezilya Sağlık Sistemini derinden etkileyen Yalın Dönüşüm Yolculuklarının güncel sonuçlarını yaklaşık 3,5 saat kadar yerinde inceleme fırsatımız oldu. İnceleme gezisinde hasta kabulünden, tanı ve tedavi ünitelerine, eczanesinden, depo ve malzeme temin bölümüne kadar, hatta arka ofis çalışmalarının yapıldığı muhasebe bölümünü de dolaşma ve bilgi alma imkânımız oldu. Dr. Fred ile birkaç defa önceki toplantılarda karşılaşmıştık. Brezilya Sağlık sistemini etkilemekte olduğunu söylediklerinde açıkçası pek zihnimde canlandıramamıştım. Ancak olayı yerinde gördükten sonra Dr. Fred’i candan kutladım.
Dr. Fred Yalın Sağlık çalışmalarına 2008 yılında başlamış. Brezilya Yalın Enstitüsünün Sağlık Hizmetleri Direktörü Flavio Battalgia Yalın Sağlık uygulamalarındaki kişisel yetkinliğini Dr. Fred ile birlikte deneyerek uygulayarak geliştirmiş. Bugün Brezilya Yalın Enstitü Sağlık birimi 5 Brezilya Hastanesi ile Yalın Dönüşüm çalışmalarına devam ediyor ve Dr. Fred bu çalışmalara ücret almadan Brezilya Enstitüsünün adeta bir parçasıymış gibi aktif olarak katılıyor. Ziyaretimizin sonunda yaptığımız toplantıya Kanser Merkezinin bulunduğu şehrin belediyesinin sağlık yetkilileri de katıldılar ve Dr. Fred ile birlikte dört belediye hastanesinde yaptıkları Yalın Hastane çalışmalarını anlattılar.
Dr. Fred’in Kanser Teşhis ve Tedavi Merkezinin 2013 yılında daha büyük bir hastane sistemi ile birleşiyor. Beklenenin aksine büyük olan küçüğü yutmuyor, tersine Dr. Fred ve Ekibi büyük sistemi Yalın Dönüşümün içine alıyorlar. 2014 yılında planet-lean.com’da yayımlanan “Olumlu İş Sonuçlarını Engellemeden Yalın Prensipleri Yaygınlaştırmak” başlıklı yazıyı araştırma görevlimiz Mehmet Talha Kurt tercüme etti. Yalın Sağlık Dönüşüm öyküsünün 2014 yılındaki halini bu yazıda okuyabilirsiniz. Günümüze gelinceye kadar yapılan çalışmalar ile Kanser Teşhis ve Tedavi Merkezindeki Yalın
Dönüşüm çalışmalarının çok daha büyük bir organizasyona aynı başarı ile yaygınlaştırıldığına ziyaret sırasında şahit olduk.
Birlikte dolaştığımız Yalın Küresel Ağ (LGN) üyelerinin hemen hepsi sağlık konusunda gördükleri en kapsamlı ve en başarılı uygulama olduğunu, hatta tüm deneyimlerimizi dikkate aldığımızda Toyota dışında Toyota kadar etkileyici bir Yalın Dönüşüm Uygulaması ile karşılaştığımız ifade ettiler. Ben de aynı kanıyı taşıdığımı ifade etmek isterim.
Organizasyon dönüşümü baştan aşağı ve bütün akış süreçlerine uygulayabilmiş, her gün 
kendini yenileyen geliştiren bir kültüre erişmişler. Ziyaretimiz sırasında her noktada her konuştuğumuz kişide yaşayan kurum kültürünü gördük hissettik. Kliniğin Örgütlenmesi Kim Barnas’ın belirttiği şekilde Hasta Değer Akışlarının etkin yönetilmesi üzerine inşa edilmiş. Doktorlar uzmanlık alanlarına odaklanırken hasta akışlarının yönetimi, hasta akışlarının çeşitli adımlarında yıllardır görev almış deneyim sahibi birinci sınıf tıbbi yöneticilere bırakılmış. Örneğin göreve ilk başladığında hemşire olan 20 yıldır Dr. Fred ile çalışan deneyimli bir hemşire ziyaret ettiğimiz kliniğin direktörlüğünü yapıyor. Bayan Stela Maris ise yolculuğuna hasta kabulden başlamış, zaman içinde mühendislik diploması, üç yüksek lisans ve bir doktora ekleyerek hasta kabulcü olarak başladığı kliniğin Yalın Koordinatörü olarak yalın yolculuğuna devam ediyor.
Resmini gördüğünüz ve bazı sayılarını paylaştığımız kliniğin organizasyon şeması ve şemanın işleyişi konusunda Kim Barnas’tan ilham alındığı aşikâr. Klinik Direktörüne bağlı 3 Hasta Akış Yöneticisi, her bir VSM Hasta Akış Yöneticisine bağlı 5 Koordinatör/Süpervizör olmak üzere her hasta akışı 35 çalışandan oluşuyor. Her bir süpervizörün 4-10 arası takım arkadaşı bulunuyor. İdeal olan bire beş oranına ulaşmaya çalışılıyor. VSM yöneticileri de hemşirelikten gelmişler. Klinikte görev yapan 150 kişinin sadece on ikisi doktor. Doktorlar aynı zamanda CEO’ya bağlı Tıbbi Direktör ile de fonksiyon olarak bağlantılılar. Doktorlar, konuların uzmanlığını yapıyorlar. Hasta akışları, idari ve mali konularla ilgilenmiyorlar. Hasta Akışlarının sorumluları belli. Doktorlar da bu akışlarda kendi uzmanlıkları ile ilgili konularda aktif olarak süreçte yer alıyorlar. Bence bu bile Hastane yönetiminde büyük bir değişim.
Türkiye’de Yalın Hastane yaptığını iddia eden bir kısım kuruluşların yaptıkları sadece “kliniklerde yapılan iyileştirmeler” olarak kalıyor. Zira Hastane veya Kliniğin eski yapısında, zihniyetinde ve dolayısıyla yönetimde kayda değer değişim olmuyor olamıyor. Bu küçük iyileştirmeler de alt kadroların işi olarak devam ediyor. Doktorlar bu çalışmalardan uzak kalıyorlar. Günlük 5-10 dakikalık ayakta gidişat toplantıları tarif etmeye çalıştığımız gibi hasta bakım ekibinin etkin katılımı ile gerçekleşmiyor. Hasta Akışlarının etkin olarak yönetildiğini söylemek zor.
Hâlbuki Yalın Hastane uygulamaların iyi anlaşıldığı ve yönetildiği bir kısım yurt dışı uygulamalarda ve özellikle Dr. Fred’in yönettiği kliniklerde ve hasta bakım ünitelerinde yatan hastalara “Collaborative Care” diye ifade edilen “karma sağlık ekipleri” bakmaktadır. Bu ekiplerde ilgili hasta veya hasta yakını da aktif olarak yer alıyor. Deneyimli hemşire, eczacı, tetkik elemanı, ilgili doktor veya doktorlar birlikte bir takım olarak görev alıyor. İlgili doktor uzmanlığını ilgilendiren konulara odaklanırken deneyimli yönetici hemşire hasta akışlarından sorumluluk üstleniyor. Başvurudan ayrılışa kadarki akış kesintisiz olarak yönetiliyor. Beklemeler, yürümeler, tekrarlar, hatalar ve gereksiz tetkiklerden vaz geçiliyor. Hatasızlık, dikkat ve en kısa sürede hastanın aynı şikayetten kısa zamanda geri dönmeyecek şekilde gönderilmesi esas kriter oluyor.
Klinik yönetimi en aşağıdan yukarı doğru günlük “Huddle” diye ifade edilen, 5 dakikalık ayaküstü toplantılarla gerçekleşiyor. Çok kısa aralar ile kademe kademe CEO seviyesine kadar anın, dakikanın, günün plana, standart iş akışlarına, hoshin planlarına uyumu gözleniyor, sapmalar anında tespit edilip gerektiğinde sorun hemen bir üst seviyeye çıkartılıyor. Her bir birimin ve CEO’nun hoshin Planları bir aşağı seviyeye iniyor ve her bir çalışan hoshin planından kendisine düşeni anında görsel olarak takip ediyor. Doktorlar ve diğer sağlık uzmanlıkları hasta akış süreçlerinde görev alıyorlar. Doktorlar da kaizen çalışmalarına, günlük ‘huddle ve Hasta Akış Süreç toplantılarına tam olarak katılıyorlar. Dört dörtlük bir uygulama. Doğrusu gıpta ettim.
Dr. Fred Onkoloji hastanesindeki teşhis ve tedavi merkezlerindeki Yalın Sağlık Uygulamalarının Kim Barnas’ın “Beyond Heroes” kitabının bir uygulaması olduğunu söylüyor. Ayrıca Portekizce yayınlanan kitabının bir uygulama kitabı olduğunu söyledi.
Prof. Dr. Ferro, John Shook ve Flavio’ya bu kitabı İngilizceye tercüme ettirmelerinin hepimiz için en faydalı olacağını söyledim. Umarım düşüncemi hayata geçirirler.
Türkiye’de Yalın Enstitü olarak Prof. Dr. Ayberk Kurt ve Prof. Dr. Aysun Yılmazlar ile Kim Barnas’ın Beyond Heroes-“Sağlık Sistemi için Yönetim Sistemi” kitabını tercüme ettik. Hastane girişimci ve yöneticilerin bu kitabı dikkatle okumalarını öneriyoruz. Önceki yıllarda Mark Graban’ın Yalın Hastane kitabını da Türkçeye kazandırmıştık. Bu kitap kaizen çalışmaları başta olmak üzere iyileştirme çalışmaları ve tekniklerin kullanımı ile ilgidir.
Dr. Fred bütün Brezilya’daki ziyaretlerimizin hepsine katıldı, bizimle Rio’ya geldi, bütün şirket ziyaretlerine, toplantılarımıza katıldı, Yalın Sağlık Takımında aktif olarak yer aldı ve sunum yaptı. Kendisi ile kısa konuşmalarımız sırasında bir ara niçin Yalın Dönüşüme bu kadar zaman ayırdığını sordum. Kendini ve kurumunu geliştirmek, yeni şeyler öğrenmek için bu kadar aktif katıldığını söyledi. Dr. Fred hiçbir ücret almadan Brezilya Yalın Sağlık ve Hastane ekibinde Danışman olarak sırf faydalı olmak için yer aldığını Yalın Enstitü’deki arkadaşım Flavio Battalgia’dan öğrendim.
Brezilya’daki toplantılarımıza bir başka Tıp Doktoru, Arjantinli bir kardiyolog Prof. Dr. Javier Sala Mercado da dahil oldu. Ziyaretlerimiz sırasında kendisiyle sohbet ederken Yalın Sağlığı ve hastane yönetimini ABD’de öğrendiğini, Yalın Hastane uygulamalarında yer alabilmek için memleketi Arjantin’e geri döndüğünü öğrendim.
Dr. Fred Türkiye’ye davet etsek gelebileceğini söylediğinde ayrıca mutlu oldum. Bizim Yalın Enstitü olarak tek eksiğimiz Dr. Fred benzeri Sağlık konusunda idealist bir Girişimci, Tıp Doktoru kökenli, Tıp Sektörüne ve gidişata aşina İdealist-realist birisi.
Yalın Sağlık ve Yalın Hastane konusunda en anlamlı ve kapsamlı uygulamayı Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi, Üniversitenin Genel Sekreteri ve Kalite’den sorumlu Rektör Danışmanı Prof. Dr. Ayberk Kurt ile birlikte Uludağ Tıp Fakültesi Hastanesinde gerçekleştirdik. Prof. Kurt’un Uludağ Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Fonundan temin ettiği sınırlı bütçe ile Kulak Burun Boğaz Polikliniğinde, Faturlama sürecinde ve Eczane süreçlerinde Yalın Enstitü’den Ülkü Kulaç ile birlikte pilot çalışmalar yürütüldü, kapsamlı eğitimler verildi ve çalışılan tüm süreçlerde önemli gelişmeler sağlandı. Bu çalışmalara katılan hastane sağlık personeli ve özellikle hemşireler son yıllardaki en anlamlı çalışmalara katılmaktan mutlu olduklarını tekrar tekrar söylediler. Bu pilot çalışmanın bitiminde zamanın Rektörü başkanlığında Tıp Fakülte tüm Anabilim Dalı Başkanlarının katılımı ile yaptığımız toplantıda her bir Anabilim Dalı başkanı yapılan çalışmaların faydasını ve sürece dâhil olma arzularını tek tek beyan ettiler. Ancak işin devamını Üniversitede gerçekleşen Rektör ve üst yönetim değişiminden sonra getiremedik. Bu deneyim dışında da birçok deneyimimiz oldu ancak buralarda Brezilya’da şahit olduğumuz derin ve kapsamlı çalışmayı gerçekleştirdiğimiz söylenemez. Bu acı deneyimlerimizi şimdilik ayrı bir yere koyuyorum.
Prof. Dr. Ayberk Kurt doktorasını İngiltere’de İnsan Beyni üzerinde yapmış, kendisini tıbba ve tıp eğitimine adamış, tıp öğrencilerinin takdir ettiği idealist bir Tıp İnsanı. Halen İstanbul İstinye Üniversitesi Tıp Fakültesinde Dekanlık görevini üstlenmiş bulunuyor. Yalın Sağlığın Türkiye’deki sözcülüğünü bu görevi sırasında daha iyi yapacağına inanıyorum. Prof. Dr. Ayberk Kurt’un Yalın Düşüncenin, insanı, hastayı ve hasta yakınını her manada ön plana alan temel felsefesini tıp eğitimine nakşederek Türkiye’deki tıp eğitimini ve uygulamalarını derinden etkileyeceğine inanıyorum.
Diğer bir kazancımız da Prof. Dr. Aysun Yılmazlar’dir. Yalın Sağlık konusunun adeta misyonerliğini yapmaktadır. Kendi imkânları ile Amerika ve Avrupa’daki yalın hastane çalışmalarına katılmakta eline geçirdiği her fırsatı değerlendirmektedir. Zaman içinde Türkiye’de Yalın Hastane ve Sağlık uygulamaların kabul görüp ilerleme kaydedilmesinde etkili rol üstleneceğine inanıyorum.
Tıp Mesleği ile uğraşanlar Tıp mesleğinin bütün özelliklerini, tıp kökenli olmayan kişilerin anlayabilmelerinin zor olduğunu düşünüyorlar. Bu inanç ve tutum ülkemize mahsus değil, Amerika, Avrupa ve bütün gelişmiş ülkelerde aynı düşünce büyük ölçüde devam ediyor.
Orta boy bir modern hastane’nin israflardan, gereksiz tetkiklerden ve kalite sorunlarından arındırılıp, çok çeşitli uzmanlıkların yer aldığı çok karmaşık sistemleri gereği gibi yönetebilmek için Tıp Uzmanları ile birlikte Yalın Enstitü benzeri uzmanlıklara ihtiyaç olduğu da bir gerçek. Dünya’da ve özellikle Amerika’da en başarılı Yalın Sağlık ve Yalın Hastane uygulamalarına esin kaynağının Yalın Üretim uygulamalarının büyük başarı ile uygulandığı Üretim ortamlarından geldiğini Virginia Mason, Thedacare Hastanesi ve diğer öncü sağlık kuruluşları Yöneticilerinden öğreniyoruz.
Teknolojinin Tıp konusundaki katkısı yadsınamaz, ancak sorunlar artan bir hızla içinden çıkılmaz bir hal alıyor. Sağlığa harcanan bütçeler her geçen gün artıyor, sağlık sektöründe çalışanlar tıp doktorları başta olmak üzere hemen herkes durumdan şikâyetçi. Doktorlar aşırı iş yükünden, aşırı yorgunluktan, uzun öğrenme ve uzmanlaşma süresince yaşadıkları sıkıntılardan şikâyetçiler. Hemşireler, diğer tıbbi profesyoneller ise sağlık sektöründe yeterli derecede değerlendirilmediklerinden ve başka birçok şeyden şikâyetçi. Hastalar ve Hasta Yakınları, Hastalık Sigorta Şirketleri ise artan bütçelerden, gereksiz tıbbi tahlil ve tıbbi müdahalelerden ve kalite hatalarından şikâyetçi. Devlet Bütçesi Sağlık konusunda inanılmaz boyutlara gelmesine rağmen bu sektördeki taleplerin ardı arkası gelmiyor. Amerika Birleşik Devletlerindeki sağlık harcamalarının inanılmaz rekorlara koştuğunu herkes biliyor.
Günümüzde orta boy modern tıp hizmeti veren bir kurum standart bir sanayi işletmesinden çok daha girift ve çok daha hassas bir sektör olarak faaliyet gösteriyor. Milyonda bir hata bir ölüme karşılık gelebiliyor. Hâlbuki milyonda 3-4 hata 6 sigma üst düzey kaliteye karşılık geliyor ve üretim firması başarısından dolayı alkışlanıyor. Orta boy sanayi işletmesini çok az sayıda üst düzey uzmanlığa ihtiyaç gösterirken orta boy bir tıp kurumunda gerekli olan üst düzey uzmanlıkların sayısı saymakla bitmiyor.
Yönetici olmaya karar veren tıp doktorlarının, Hastane Yönetimi konularında öncelikle ciddi eğitim ve deneyim kazanmaları gerekli. Tıp mesleğini doktor olarak uygulamadan vaz geçmeleri gerekiyor. Hem doktor olmak hem de yönetici ve CEO olmak birbiri ile bağdaşmıyor. Görev sırasında yöneticiliği öğrenmeye çalışanların hemen hepsi hem kendi kariyerlerine hem de kurumlarına zarar veriyorlar.
Ülkemizin de “Yalın Hastane Düşünce Tarzı”na ihtiyacı olduğu kesin. Tıbbi konuların yalnız teknoloji, tıbbi uzmanlık ve teknolojik yatırım ile çözülmesinin mümkün olmadığını herkes görüyor ve biliyor. Ancak alışkanlıklar kolay terk edilmiyor. Yalın Enstitü olarak tek eksiğimiz tıp kökenli, iyi bir CEO, mali işlerden anlayan ve aynı zamanda insani konularda eşsiz bir adanmışlığa sahip olan bir Türk Dr. Fred’in benzerinin bütün zamanını bu sektöre adaması. Bunun dışında gerekli olan tüm uzmanlıklara Enstitü ve Türkiye olarak sahibiz.
İOV İnstituto de Oncologia do Vale’nin YouTube kanalında (https://www.youtube.com/user/IOVSJC/videos) 58 adet video bulunmaktadır. Büyük çoğunluğu Portekizce olup 1 tanesi İngilizcedir.
Yalçın İpbüken
