Henry Ford’un kendisinin yazdığı, My Life & Work (1922) ve Today & Tomorrow (1926) kitaplarını büyük bir keyif ile okumamdan bu yana yıllar geçti. 2001 yılında katıldığım Amerikan Yalın Enstitüsü Zirvesi için Detroit’te bulunduğum sırada Henry Ford’un kurduğu, Highland Park ve Rouge Plant isimli iki fabrikayı da topluca gezme ve bilgi alma imkanımız oldu. Rouge Plant bir zamanlar dünyanın en entegre üretim tesisi olarak kurulmuştu. Rouge nehrine Demir cevheri, cam, lastik ham maddesi, kereste, kömür, maden cevheri  olarak gelir, otomobil olarak çıkardı. Bu iki fabrika dışında  özel olarak Ford Otomobil Müzesini, Henry Ford’un kurduğu Amerikan Köyünü (american village) ve Henry Ford’un evini ziyaret etme imkanını buldum. Detroit Şehrinin yıllar içinde nasıl bir dönüşüm geçirdiğini de gözlerimle gördüm. 1900’lü yılların başından itibaren dünyanın en önemli sanayisine ev sahipliği yaptıktan, büyük sosyal, şehircilik ve mimari değişiklik ve ilerlemelerden sonra yıllar içinde nasıl yaşlandığını, nasıl normal vatandaşların korkarak dolaştıkları, yaşadıkları bir hale dönüştüğünü ibretle gördüm. Ford’un ilk fabrikası Highland Park ve çevresi tam bir korku çemberi içinde kalmış, sosyal doku yok olmuştu. Fabrika sahası tel örgülerle çevrilmiş, pencereleri sıkı sıkıya kapatılmıştı. Fabrika sahası dışında kalan bir yerdeki, Ford Fabrikası Logosu etrafında bir ağaç altında toplanıp Ford’un ve Detroit’in başından geçenleri öğrenebilmiştik. Detroit zaman içinde Amerikan Otomobil Sanayi ile birlikte iflas noktasına geldi. Detroit Şehri ve hem de General Motors ve Chrysler fabrikaları 2008 yılında Amerikan Hükümeti tarafından iflastan kurtarıldılar.

Henry Ford’un müze olan evini ziyaret ederken yukarıda belirttiğim iki kitabı satın aldım. Büyük bir merak içinde okudum. Geçen zaman içinde birçok defa Üniversitelerimize ve konu meraklılarına bu kitapları önerdim. Ancak bu “My life&Work” isimli kitabın 1922 yılında eski yazı ile yapılan baskısı dışında yeni harflerle yazılmış baskılarının olmadığını üzüntü içinde öğrendim. Henry Ford, kendi tabiriyle, dünyayı değiştiren makine’yı yani otomobili normal gelirli herkesin alabileceği fiyatlarda, kalitede ve günlük hayatı kökünden değiştirecek kadar faydalı bir araç olarak tasarlamış ve başarılı bir şekilde üretilmesini de gerçekleştirmişti.  20.yüzyılda yaşayan ve dünyanın en etkili sanayicisi ünvanını hak eden Henry Ford’un sanayi tarihine ışık tutan kitaplarının kaynağından okunmamasını Endüstri Mühendisliği adına büyük bir eksiklik olarak görüyorum.

American Icon Kitabı ile ilgili bir iki not:

“American Icon kitabının” varlığını Jim Morgan’dan öğrendim. Jim Morgan bundan iki yıl önce 3 günlüğüne eşi ile birlikte bizim davetimiz üzerine İstanbul’a geldi. Birlikte Bursa’ya gittik. Bursa Tofaş’ta ve Orhan Holding’te 2 gün Yeni Ürün geliştirme ve Ford’un gerçekleştirdiği Ürün Devrimi konusunda toplantılar yaptık. Son günü ise Yalın Enstitünün Sarıyer’deki ofisinde bir kısım arkadaşımız ile birlikte  Alan Mulally’in CEO görevinden yeni ayrıldığı Yeni Ford Şirketi ve Yeni Ürün Geliştirme Deneyimi çerçevesinde konuştuk. Jim Morgan Toyota Ürün Geliştirme Sistemi kitabının da yazarıdır. Doktorasını Ann Arbour Teknik Üniversitesinde Toyota Yeni Ürün Geliştirme Süreci üzerine yapmıştı. Jim 2004 ile 2014 yılları arasında Alan Mulally Yönetiminde, Ford Şirketinin Yeni Ürün Geliştirme ekibinin içinde ikinci kademede görev almış ve bütün değişim sürecini yaşamıştı. Jim ile konuşmalarımız arasında konuşurken bu kitabı bize önerdi.

American Icon kitabını getirttik ve yönetim kurulumuzun okuması için kendileri ile kitabı paylaştık. Yönetim Kurulu üyemiz eski Koç Genel Müdürlerinden Ali Yalçın ile birlikte bu kitabı dip notlarına kadar baştan sona okuduk. Ali Yalçın beyin kitap hakkında hazırladığı nefis özeti Yalın Enstitü Web sitesinde www.yalinenstitu.org.tr hafta içinde yayınladık. Bu enfes yorumu okumanızı öneririm. Bu yazımda kitap ile ilgili birkaç noktaya temas etmekle yetineceğim. Mesleğimiz açısından çok önemli olduğu için zaman içinde birçok defa kitaba geri döneceğimi tahmin ediyorum.

Kitap, Ford’un 2000’li yılların başından 2014 yılına kadar geçen en zahmetli, en olaylı, en ölüm kalım savaşının verildiği yılları kapsamaktadır. Kitabın yazarı bu kitabı adeta yarı resmi bir doküman niteliğine getirmesi başta Yönetim Kurulu Başkanı William Ford ve CEO Alan Mullaly’in tam desteğini almış olmasına ve şirket kayıtlarından yararlanma imkanı bulması sayesinde olmuştur. 400 sayfalık Kitap değişim yönetimi konusunda da çok önem bir kaynaktır ve birçok önemli referansı da listelemektedir.

Ford Şirketi gibi bir dünya ve Amerikan devinin Otomobil Endüstrisi gibi çok önemli bir sanayi kolunda başından geçenlerin hakikate uygun ve eksiksiz öğrenilmesi Yönetim Bilimi ile uğraşanlara vaz geçilmez bir kaynak teşkil etmektedir. Ford şirketi zaman içinde aldığı önemli kararlar, ortaya koyduğu inanılmaz irade, yönetim becerisini ortaya koyarken 2008 krizi ile birlikte General Motors ve Chrysler’in tam manası ile iflas ettiği ve ancak Amerikan Hükümetinin müdahalesi ve şirketin yönetimini üstlenmesi ile kurtulduklarını dikkate almak gerekmektedir.

Ford Motor Company bu dönemde bütün yaşadıkları olumsuzluklara rağmen kendi kendini kurtarmış ve Amerikan ve dünya otomobil sanayisinin en etkili bir kuruluşu olarak yeniden doğması her türlü takdirin üstündedir. Bu kurtuluşun hikayesi büyük bir yönetim dersidir. Bu hikâyenin birçok aktörü bulunmaktadır. Ancak en önemlileri başta CEO Alan Mulally olmak üzere Yönetim Kurulu Başkanı William Ford, JR  ve Ford Ailesidir. Bunlardan hiçbiri en güç şartlar altında bile fire vermemiş olmaları; her bir zorluğa rağmen ve Ford Hisseleri yerle çakılırken, Ford İsminden ve Ford Şirketinden vaz geçmemişlerdir. Başta bu kişiler olmak üzere önceleri büyük bir dağınıklık içinde olan Ford Üst kademe yönetim ekibi zaman içinde tam bir Ford takımı olmuşlar;  aynı düşünceyi paylaşan alt ekiplerle uyum içinde harika bir  görev yapmışlardır. Bütün güçlüklere rağmen Alan Mulally’nin kurduğu Yönetim Sistemini her gün, her hafta tam bir disiplin içinde çalıştırarak düzlüğe çıkabilmişlerdir. Alan Mulally’in eşsiz yönetim ve liderlik becerisi bütün bunları mümkün kılabilmiştir.

Bu kitabı lisans ve lisans üstü bir ders,  bir doktora kitabı olarak okutmak ve üzerinde tezler yaptırmak gerektirecek kadar kitap ve Ford’un bu yeniden doğuş hikâyesi önemlidir. Kitap çok net olarak yaşananları bütün aktörlerin penceresinden değerlendirmektedir. Dönem ile ilgili atlanan hemen hiçbir önemli nokta bırakılmamıştır.

Saturday Evening Post’un 24 Ocak 1925 Tarihli Ford Motor Company İlanı

Ali Yalçın’ın hazırladığı harika özetine ilaveten bu bilgi notumda ilave olarak bir iki konu üzerinde duracağım. Alan Mulally, Ford’un içinde düştüğü tam kaos’tan çıkarabilmek için

deli gibi gayret gösterirken, insanları bir arada tutabilmek, moral ve motivasyonu yükseltebilmek, iflas noktasına gelmiş, her tarafı su alan bu devi tekrardan dizleri ve ayakları üzerinde dik tutabilmek için aradığı İlhamı, aradığı geleceğe yönelik insanı coşturan vizonu 24 Ocak 1925 günkü Saturday Evening Post’ta yayınlanan Ford Motor Company ilanında buldu. Kitabın 133 -136 sayfalarında dev Ford şirketinin nasıl bir gelecek hayal ettiğini bu gazete ilanı ve vizyonu etrafında tekrardan topladığının öyküsü yer almaktadır. Bu ilanı, bu yazımın adeta başlığı, ana konusu yapmayı kararlaştırmamın nedeni 90 yıl önce yayınlanan bir gazete ilanının nasıl oluyor da 90 sonrası için bile tekrardan vizyon belgesi olabildiğidir.  Bu ilan, insanı çoşturan, ilham veren, cesaret ve güç veren vizyon belgesi böyle olur, demektedir.

Vizyon konusu 1990 li yıllardan beri Türkiye’deki şirketlerin ve danışmanların gündemindedir. İnsanları, yetkilileri, koca koca mevki sahibi insanları coşturan bir vizyona sahip olmak ve bunu en güzel bir şekilde resmetmek, ileriye yönelik çalışmaların en önemli konularından birincisidir. Bu kadar etkili bir vizyon belgesini bulduğum için ayrıca mutluyum. Bu ilanı Google’dan tam olarak bulmanız ve açık ve net olarak okumanız mümkündür.

Yalçın İpbüken

Başkan

Yalın Enstitü