JIPM Öyküsü

JIPM (Japan Institute of Plant Maintenance) ile işbirliği yapmayı 1998 yılında kararlaştırdık. i.d.e.a. şirketinin Genel Müdürlüğünü yaptığım dönemde Türkiye’deki her türlü üretim kuruluşuna büyük yararlar getireceğini inandığımız JIPM Enstitüsü ile Japonya’ya giderek anlaşmaya vardık. Bu anlaşma ile Türkiye’deki faaliyetleri birlikte sürdürecektik. Bunun için ilk görevlendirdiğimiz arkadaşımızı Japonya’ya gönderdik ve JIPM’den eğitim almasını ve tüm JIPM dokümanlarını Türkçeleştirmesini sağladık. 1998 yılı içinde Lemi Güngördü’nün i.d.e.a.’da göreve başlaması ile JIPM ile ilişkilerimizi Lemi Güngördü’ye verdik.
Lemi Güngördü, yönetici ve mühendis olarak eski çalıştığı kurumda Bakım Müdürlüğü görevini yapmasından, eğitimi ve öğretmeyi çok sevmesinden ötürü Lemi Bey’le başlattığımız bu beraberlik kısa sürede sonuçlarını verdi. Lemi Bey’in verdiği Toplam Üretken Bakım eğitimleri büyük başarı sağladı ve i.d.e.a. olarak JIPM ile ilk projemize Beko Elektronik’te başladık. Beko’nun JIPM ödülünü alması ile birlikte diğer birçok JIPM projelerini yapmak imkânı doğdu. Türkiye’de birçok kuruluş JIPM ödülünü almaya hak kazanırken bizler de bu durumdan büyük mutluluk duyuyoruz.
Toplam Üretken Bakım, Yalın Üretim’in en önemli yaklaşımlarından ve araçlarından başlıcasıdır. Üretim tesis ve proseslerinde sürdürebilir düzgünlüğü sağlamak, makine ve ekipmanı her zaman kullanılabilir durumda bulundurmak, üretimdeki başarı için olmazsa olmazdır. Yalın Enstitü olarak TPM çalışmalarına büyük önem vermekteyiz.
ASAŞ’ın JIPM üstatlarınca Ödül Sınavı için Akyazı’daki tesislerinde hazır bulunduğumuzda JIPM’in kurucularından büyük üstat Tokutaro Suzuki ve Dr. Eiji Oshima ile Akyazı’da görüşmekten ayrıca mutlu olduk.
Dr. Eiji Oshima, Yalçın İpbüken, Tokutaro Suzuki
Aşağıdaki satırlarda Türkiye’de JIPM Ödülü’ne layık görülen ASAŞ Alüminyum şirketinin Akyazı’daki tesislerinde Lemi Güngördü ile son üç buçuk yıldır geceli gündüzlü sürdürdükleri çabanın öyküsünü okuyacaksınız.
Yalçın İpbüken
Lemi Güngördü

ASAŞ’ın Tarihçesi, Gelişimi ve Sektörel Rekabet

1992 yılında kurulup Gebze’de üretime başlayan ASAŞ Alüminyum Sanayi Ticaret A.Ş., 1998 yılında şu anki yerleşim alanı olan Akyazı/Sakarya tesislerini kurmuş ve tüm üretim hatlarını buraya taşımıştır. Genç bir firma olmasına rağmen alüminyum ekstrüzyon sektöründe kısa sürede sektörün köklü firmalarını geride bırakarak sektör lideri konumuna ulaşmıştır.
ASAŞ Grup altında Asaş markasıyla Alüminyum Ekstrüzyon profil üretim tesisi, AsaşPen markasıyla PVC profil üretim tesisi, Naturalbond markasıyla Alüminyum Kompozit Panel üretim tesisi, Naturoll markasıyla Alüminyum Panjur üretim tesisi, Rescara International markasıyla Giydirme Cephe ve Kapı-Pencere sistemleri, Aludes markasıyla da Endüstriyel ürün tasarımı bölümleri mevcuttur.
ASAŞ Alüminyum; külçeden nihai ürüne kadar alüminyum profil üretimini gerçekleştirebilecek şekilde entegre bir alüminyum ekstrüzyon tesisidir. Külçe halinde aldığı alüminyum ham maddesini 6xxx serisi alaşımlar şeklinde billete dönüştüren modern dikey döküm ve yatay döküm tesisleri mevcuttur. 2008 ve 2009 yıllarında devreye girecek 5500 tonluk pres hattıyla ekstrüzyon pres sayısı 5’e, profil üretim kapasitesi de yıllık 60.000 tona ulaşacaktır. 5500 tonluk pres 600 mm genişliğinde veya 70 kg/m ağırlığında profil üretebilme kapasitesiyle Türkiye’nin en büyük, Avrupa’nın da sayılı pres hatlarından biridir. Profil yüzey işlemleri konusunda da son teknoloji dikey toz boya tesisi ve 2009 yılında devreye girecek olan Avrupa’nın en büyük otomatik yatay eloksal tesisiyle sektöre hizmet verecektir. Tam otomatik paketleme hatları, tam otomatik vinç ve konveyörlerden oluşan sepet manipülasyon sistemi ve yüksek stoklama sistemiyle siparişten sevkiyata kadar tüm iş süreçlerini tam otomasyon ile gerçekleştirecek altyapıyı oluşturmuş ve devreye almaktadır. Müşteri beklentilerini iyi analiz ederek özellikle müşterilerin bitmiş-nihai ürüne yönelik beklentilerini karşılayacak şekilde mekanik işlem hattını oluşturmuş ve geliştirmiştir. Mekanik işlem hattında her türlü kesme, delme, bükme, CNC işleme, kaynak, montaj vb. taleplerine cevap verecek teknolojik ekipmanlar mevcuttur.
Bu şekilde müşterilerin alüminyum profil ürünlerine yönelik talepleri tek elden karşılanarak gereksiz taşıma, ambalaj, nakliye vb. gibi katma değer yaratmayan faaliyetler minimuma indirilip bunlardan kaynaklanacak kalite maliyetleri azaltılarak yüksek müşteri tatmini hedeflenmiştir. ASAŞ Alüminyum, altyapısını tüm yatırımlarını dünya çapındaki rakipleriyle rekabet edebilecek şekilde oluşturmakta, yatırımlarını da buna uygun son teknolojiye yapmaktadır.
2001 krizinden sonra ülkemizde paradan para kazanma devri büyük oranda kapanmış, buna bağlı olarak sermaye sahipleri paralarını finans sektöründen imalat sektörüne kaydırarak değerlendirme yoluna gitmişlerdir.
Bu durum tüm imalat sektörlerinde olduğu gibi alüminyum ekstrüzyon sektöründe de bir yatırım patlamasını beraberinde getirmiştir. Son 3 yılda alüminyum ekstrüzyon sektöründe %100’ün üzerinde bir kapasite artımı olmuş, sektörde 50’den fazla pres hattı yatırımı yapılmıştır.
Alüminyum profil kullanımında inşaat sektöründeki canlanmayla birlikte bir artma olmasına rağmen, artan kapasiteyi dolduracak bir pazar büyümesi olmamıştır. Artan kapasiteyi doldurabilmek için özellikle inşaat sektörü profillerinde ve tüm diğer alanlarda firmalar arası aşırı bir rekabet ortaya çıkmıştır. Sektöre yeni giren firmalar ve kapasite artımına giden firmalar maliyetlerinin altında fiyat vererek sipariş almaya çalışmışlardır.
ASAŞ yaptığı tüm yatırımlarda sektörün ihtiyacının ötesindeki kaliteyi sağlayacak ve devamlılığını garanti edecek yeterlilikte son teknolojik ekipmanları sektörünün lideri üreticilerinden satın almayı her zaman tercih etmiştir. İlk yatırım maliyetlerinin Uzakdoğu menşeli ekipmanlara göre kat kat fazla olmasına rağmen, ASAŞ “kalite üretilir” anlayışının bir gereği olarak bu tercihi yapmıştır.
Rekabetçi ortam ASAŞ’ın yaptığı yatırımların çok daha dikkatli ve sektörün geleceğine hitap edecek şekilde yapılmasını hem de sektöre yön verecek şekilde olmasını gerektirmektedir.
2005 yılında ASAŞ, gelişen sektöre hem kapasite hem de kalite olarak hitap edebilmek için mevcut iş yapma tarzlarından daha farklı bir sistematiğe ihtiyacı olduğunu belirleyerek bunun için sistem arayışına başladı. Kayıpların analizi, katma değersiz işlerin ortadan kaldırılması, ekipmanların etkinliğinin arttırılması, sıfır arıza, sıfır kaza, sıfır kusur, sürekli gelişme anlayışının benimsenmesi vb. konularda sistematik çözümler ortaya koyan ve tüm iş süreçlerini kapsayan, strateji ve hedeflerine ulaşmada en uygun sistem olduğuna üst yönetimce karar verilen Japonya kökenli “Toplam Üretken Bakım – Total Productive Maintenance veya kısaca TPM” 2005 yılı sonu itibariyle Alüminyum profil üretim fabrikasında uygulanmaya başlanmıştır.

ASAŞ’ta TPM Uygulamaları

ASAŞ’ta TPM uygulaması bir dizi ön eğitim ve seminer ile 2005 yılı sonunda başlamıştır. TPM faaliyetlerine başlamadan önce fabrika organizasyonuyla paralel bir TPM organizasyonu oluşturuldu. ASAŞ’ta TPM faaliyetleri 9 komite altında yürütülmektedir. TPM organizasyonu; 9 komite, bunların liderlerinden oluşan Yönlendirme Komitesi ve TPM Ofis’ten oluşmaktadır. Komite üyeleri tüm bölümleri içine alacak şekilde seçilerek, alınacak kararlara ve faaliyetlere her bölümün katılımı sağlanmıştır.
TPM faaliyetlerini etkin bir şekilde başlatabilmek için TPM Ofis, hem organizasyonel olarak hem de fiili ofis olarak oluşturulmuştur. TPM Ofis başlangıçta yarı zamanlı bir TPM Ofis Lideri (mühendis) ve tam zamanlı iki ofis teknisyeninden oluşturulmuştur. TPM Ofis tüm faaliyetlerin izlendiği, koordine edildiği, fiili olarak desteklendiği ve yönlendirildiği aktif ve etkin bir ofistir ve fabrika içindeki yerleşim yeri de önemlidir.
TPM tüm çalışanların maksimum katılımını gerektiren bir sistemdir ve bunun sağlanabilmesi için ilk faaliyet olarak “ASAŞ Takdir ve Tanıma Sistematiği” oluşturulmuştur. Bu sistematik çerçevesinde TPM kapsamında yapılacak olan tüm faaliyetler listelenmiş ve çalışanların faaliyetlere katılımı tam anlamıyla izlenebilir kılınmıştır. Çalışanların faaliyetlere katılımları; çalışan önerileri, Kaizenler, kart asma/kaldırma, tek nokta dersi hazırlama / eğitim verme, Poka-Yoke, Otonom Bakım terfileri vb. gibi uygulamalarda her bir faaliyete puan verilerek izlenmektedir. 3’er aylık periyotlarda çalışanların aldıkları puanlara karşılık gelen hediyeler (Takdir ve Tanıma Sistemi çerçevesindeki belirtilen mütevazı hediyeleri) çalışanlara törenle verilmektedir.
TPM faaliyetleri; Kobetsu Kaizen, Otonom Bakım, Planlı Bakım, Kalite Bakım, Erken Ürün, Erken Ekipman, Eğitim, Ofis TPM ve İSİG (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği) komite yapılanmasıyla organize edilmektedir. TPM faaliyetleri yerel danışmanın ayda en az 2 seferlik düzenli eğitim ve desteğiyle yürütülmüştür. Yılda 4 sefer JIPM-S (Japan Institute of Plant Maintenance)’tan gelen Japon danışmana yapılan sunumlar ile tüm faaliyetler gözden geçirilerek değerlendirilmiştir. Başlangıçta Yönlendirme Komitesi ve 9 komiteye ilişkin vizyon, misyon, politika ve hedefler tespit edilmiş ve 3 yıllık “master planlar” oluşturularak tüm faaliyetler bu master planlar çerçevesinde gerçekleştirilmiştir.
Kobetsu Kaizen Komitesi’yle; fabrikadaki kayıp yapısı analiz edilmiş, kayıp maliyet ilişkisi kurulmuş, Kaizen konuları bu kayıplardan türetilerek gerçekleştirilmiştir. Komite, Kaizen yaklaşımını tüm çalışanlara yerleştirmek için gerekli sistematiği oluşturmuş ve tüm çalışanların katılımını sağlamıştır. “Sürekli gelişme” anlayışı komite faaliyetleriyle de hakim kılınmıştır. Kayıpların azaltılması ve üretkenliğin arttırılması bu komite sorumluluğunda gerçekleştirilmiştir. Ekipmanların etkinliğinin arttırılması Otonom Bakım Komitesi’yle birlikte koordine edilmiştir.
Otonom Bakım Komitesi’yle; tüm gelişme ve iyileşmelerin temelinde yer alan 5S faaliyetleri koordine edilmiştir. ASAŞ”ta “benim makinem” anlayışı yerleştirilerek tüm ekipmanlarda Otonom Bakım’ın 7 adımı uygulanmaya başlanmıştır. Operatörlerin eğitim ve beceri seviyeleri 4. adım eğitimleriyle arttırılmış, operatörlerin üretim sorumluluğuna ilave olarak bakım sorumluluğunu da üstlenmesi sağlanmıştır. Beceri seviyesi yükseltilmiş operatörlerin kullandıkları ekipmanların arıza ve hurda oranları azalmış ve OEE (Overall Equipment Effectiveness – Toplam Ekipman Etkinliği) seviyeleri hedeflenen seviyelere yükselmiştir.
Planlı Bakım Komitesi’yle; sıfır arıza hedeflenmiş ve tüm aktiviteler buna ulaşmak üzere programlanmıştır. Bu kapsamda makinelerin arıza verileri toplama sistemi oluşturulmuş ve arızalar analiz edilerek sıfır arıza Kaizenleriyle arızalar büyük oranda azaltılmıştır. Planlı Bakım faaliyetleri organize edilmiş, Otonom Bakım eğitim ve uygulama faaliyetleriyle desteklenmiştir. Planlı Bakım Komitesi bakım maliyetini azaltmaya çalışmakla birlikte kesintisiz üretimi sağlamayı öncelikli hedef belirlemiştir. Problem çözme – arıza giderme yerine “önleme” anlayışı, faaliyetlerinin temel mantığını oluşturmuştur. Yedek parça yönetim sistemi oluşturulmuştur. Fabrika genelinde zaman bazlı ve koşul bazlı noktalar tespit edilmiş ve gerekli kontroller planlanıp uygulanmıştır.
Kalite Bakım Komitesi’yle; “Kalite üretilir” anlayışıyla birlikte “sıfır kusur” yaklaşımı benimsenmiş ve faaliyetler buna uygun programlanmıştır. ASAŞ’ta tüm çalışanlara kalite üzerindeki sorumluluğunun bilincine varmaları için eğitimler verilmiştir. Fabrikada Poka-Yoke anlayışı yerleştirilmiş, komite faaliyetleri neticesinde müşteri şikayetleri, hurda ve iade oranları azalmış ve bu yönde çalışmalar devam etmektedir.
Erken Ürün Komitesi’yle; sektörde rakiplerin hiçbirinin yapamadığı ürünleri üretebilme vizyonuyla hareket edilmiş ve katma değeri yüksek ürünleri, müşterinin beklentilerinin ötesinde maliyet ve kalite şartlarıyla hızlı bir şekilde pazara veya müşteriye sunarak firmanın rekabet gücünü arttıracak faaliyetler planlanmış ve başarıyla uygulanmıştır. Bunun için Erken Ürün Geliştirme sistematiği oluşturulmuş ve her proje için hedeflerin verimlilik, kalite, maliyet ve teslimat cinsinden konularak gerçekleştirilmiştir.
Erken Ekipman Komitesi’yle; Ekipman Tedarik sistematiği oluşturulmuş ve bu sistematik kullanılarak ömür boyu düşük maliyetli ekipmanların satın alınması sağlanmıştır (LCC machines). Erken ürün komitesiyle birlikte Asaş bilgi bankası oluşturulmuş ve firma içinde oluşmuş veya var olan entelektüel sermaye ve bilgi birikiminin toplanıp tüm firma çalışanlarının kolayca erişebileceği bir bilgi bankası haline getirilerek firmanın faydasına sunulmuştur. Bu bilgi bankasının yeni ekipman ve ürün projelerinde kullanılması sağlanmıştır.
Eğitim Komitesi’yle; ASAŞ’ın eğitim ihtiyacı matrisi oluşturulmuş, eğitim planı hazırlanmış ve plan çerçevesinde tüm eğitimler gerçekleştirilmiştir. Eğitim faaliyetleri için Otonom Bakım destekleme eğitimlerinin verileceği, eğitim setlerinden oluşan eğitim odası – ASAŞ Akademi kurulmuş ve zincirleme eğitim anlayışıyla operatörlerin eğitimleri gerçekleştirilmiştir. ASAŞ’ta verilen her eğitimin eğitim manueli – kitabı ve eğitim sunumu hazırlanmıştır. İç eğitimcilerin seçimi ve yetiştirilme sistematiği oluşturulmuş, bu sertifikalı iç eğitimciler operatöre gerekli eğitimlerini eğitim planı çerçevesinde vermişlerdir. Çalışanlar eğitilerek beceri seviyeleri arttırılmış ve zincirleme eğitim yaklaşımıyla diğer çalışanları eğitmeleri sağlanmıştır. “Öğrenen organizasyon” vizyonuyla eğitim faaliyetleri yönetilmiştir. Kişi başına öneri sayısı, Kaizen’e katılım oranı, tek nokta dersi sayısı, operatörlerin kaldırdığı hata kartı oranı gibi parametrelerle eğitimin etkinliği izlenmiş ve sürekli yükseltilmiştir.
Ofis TPM Komitesi’yle; ofislerde Otonom Bakım faaliyetleri planlanmış, Kaizen çalışmalarıyla da “para kazanan ofisler” vizyonuna uygun faaliyetler gerçekleştirilmiştir. Ofislerde Otonom Bakım aktiviteleri 5 aşamada gerçekleştirilerek rahat, ergonomik, ferah ve az çabayla çok işin yapılabildiği ofisler oluşturulmuş, her ofisin iş süreçleri analiz edilip sürekli iyileştirilmiştir. Ofis TPM faaliyetleriyle satın alırken kazanma, tedarikçi ve müşterilerle sürekli Kazan-Kazan prensibiyle çalışma hedeflenmiştir.
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği – İSİG (HSE) Komitesi‘yle; sıfır kaza, sıfır meslek hastalığı ve sıfır çevre kirliliği vizyonuna uygun faaliyetler organize edilmiş, Çalışan Memnuniyeti sistematiği oluşturulmuş ve çalışan memnuniyeti endeksinin yükseltilmesine ilişkin faaliyetler gerçekleştirilmektedir. ASAŞ’ta “iş güvenliği her zaman önceliklidir” anlayışıyla üretim faaliyetleri gerçekleştirilmiştir. Enerji tüketimimin azaltılmasına yönelik faaliyetler İSİG Komitesi organizasyonuyla yönlendirilmektedir.

TPM’in Sonuçları ve Değerlendirmesi

TPM, köklü ve başarısı kanıtlanmış bir tecrübeden oluşturulmuş bir sistemdir ve ASAŞ’a da katkısı büyük olmuştur. 3 yıldır uygulanmakta olan TPM’in ölçülebilir neticelerinde belirgin bir iyileşme olduğu gibi, ölçülemeyen neticeleriyle de firmanın kültürel değişimine destek vermiştir.

TPM’in Ölçülebilir Etkileri

Üretkenlik olarak kg/adam.saat değeri yükselmiş, arızaların azalmasıyla ve Kaizenlerle tüm ekipmanların etkinliği (OEE) hedefler doğrultusunda artmıştır. Kaliteye yönelik iç hurda, iade, müşteri şikayetlerinde belirgin bir azalma olmuş ve bu yönde çalışmalar devam etmektedir. Kayıpların azaltılması ve iyileştirme çalışmalarıyla çevrim maliyetleri azaltılmıştır. Enerji tüketimine yönelik çalışmalar ile ton başına enerji tüketim değeri azaltılmış ve bu alanda da geliştirme çalışmaları devam etmektedir. Zamanında teslimat oranı iyileşmiş, kapasite desteği ile de %95’in üzerine çıkartılacaktır. Ara stokların (WIP) analizi yapılmış ve azaltılmasına yönelik faaliyetler yürütülmektedir. İş güvenliği anlamında kazalar büyük oranda azaltılmış; sıfır kaza, sıfır meslek hastalığı ve sıfır çevre kirliliği üretimde her zaman öncelik olmuştur. Sıfır çevre kirliliğine yönelik çalışmalar büyük bir hızla devam etmektedir.
Çalışanların öneri sayısında büyük bir artma olmuş, çalışanlar ayda en az 2 öneri verir duruma gelmişlerdir. Kaizen’e katılım oranı %90’lar seviyesindedir.
4S’in (çalışanlar, müşteriler, hissedarlar ve toplum) tatmini üst seviyede tutulmuş ve buna yönelik sistematik çalışmalar gerçekleştirilmiştir.
TPM çalışmalarıyla tüm fabrikada “Ölçülemeyen şeyler geliştirilemez” prensibiyle mevcut durum analizleri yapılarak sayısal hedefler konmuş, hedeflere yönelik faaliyetler planlanmış ve büyük oranda da tutturulmuştur. TPM faaliyetleriyle elde edilen iyileşmelerin kalıcılığının sağlanabilmesi ve bir yaşam tarzı ve iş yapma şekli haline dönüşebilmesi için standartlaşmaya çok önem verilmiştir. Taiichi Ohno’nun “Standardın olmadığı yerde gelişme olmaz” prensibi doğrultusunda sürekli gelişmenin temeline standartlaşma yerleştirilmiştir.

TPM’in Ölçülemeyen Etkileri

TPM uygulamasıyla çalışanların iş süreçlerine ve iyileştirme çalışmalarına katılımı sağlanmış, çalışanların beceri seviyeleri yükselmiş, kendine güvenleri artmıştır. Çalışanlar daha özgüvenli ve katılımcı olmuştur. TPM; çalışanların firma içindeki iş yapma tarzını değiştirdiği gibi, iş hayatı harici yaşantılarına da yön vermeye başlamıştır.
Firmada “benim makinem” anlayışı yerleşmiş, daha temiz, düzenli ve ergonomik bir iş ortamı oluşturulmuştur. Firma kazandıkça çalışanların da kazanacağı bilinci yerleşmiştir. Bu şekilde çalışanlar kullandıkları ekipmanlara ve çalıştıkları ortama daha fazla hakim olmuşlar ve yön vermişlerdir.
Tüm faaliyetlerde sistematik yaklaşım tarzı benimsenmiştir.
Sonuç
TPM faaliyetleri ASAŞ’ın değişim ve dönüşümüne ve kurumsallaşma çalışmalarına çok büyük katkı sağlayarak dünya çapında bilinen ve güvenilen, sektörün lideri ve pazar yaratan bir firma olma vizyonuna destek vermiştir. TPM; firma çalışanlarının tarım kültüründen sanayi kültürüne geçişinde yön veren, yol gösteren ve çalışanların, müşterilerin, hissedarların ve toplumun (4S) mutluluğu ve tatmininin sağlanmasında etkin rol oynayan bir yönetim modelidir.
ASAŞ bu 3 yıllık uygulamayla edindiği kazanımların sürekliliğini ve artarak devamını sağlayacak şekilde bundan sonraki faaliyetlerini “devamlılığa” yönelik organize edecektir.
ASAŞ Alüminyum, 2005 yılı sonundan başlayarak uyguladığı 3 yıllık TPM faaliyetleri neticesinde üçüncü yılın ikinci yarısında “pre-assessment” ve üçüncü yıl sonunda “final assessment” denetlemelerini başarıyla geçerek JIPM (Japan Institute of Plant Maintenance) tarafından verilen “TPM Excellence Award-2008, Category A” ödülünü almayı hak kazanmıştır.
Alüminyum ekstrüzyon sektöründe “TPM Excellence Award” ödülünü başarılı uygulamalarıyla almayı hak kazanan ilk ekstrüzyon firması olan ASAŞ Alüminyum San. Tic. A.Ş. sürekli iyileşme yolculuğuna kararlılıkla devam edecektir.
IPM Final Denetlemesi Resimleri
Saygılar,
Sadık Mutlu Ayan
Proses Geliştirme Müdürü
TPM Koordinatörü
Asaş Alüminyum Sanayi Ticaret A.Ş.